Deel op social media
Desinformatie en complottheorieën zijn niet weg te denken uit de (online) samenleving. Door een constante online nieuwsconsumptie worden jongeren meer en meer blootgesteld aan polariserende, soms zelfs extremistische, content en desinformatie die niet zelden rusten op hardnekkige vooroordelen.
De invloed die dit heeft op de groeiende polarisatie in de samenleving en het vertrouwen in de rechtsstaat zien wij ook terug in klaslokalen. Juist nu jongeren het gros van hun informatie online tot zich krijgen, vereist het skills om met de constante informatiestroom om te kunnen gaan en de verschillende berichten op waarde te schatten.
Voor/tegen, links/rechts, wij/zij: Het lijkt soms wel of er binnen de samenleving nog maar twee kanten bestaan die lijnrecht tegenover elkaar staan. Deze polarisatie wordt versterkt door misleidende informatie, nepnieuws en versterkende algoritmes op sociale media.
In gesprekken over thema’s als oorlog, gender, klimaat en migratie zijn mensen geneigd om te denken in kampen: als iemand een ander wereldbeeld heeft, dan hoort die bij het andere kamp en wordt het gesprek afgekapt. De verschillen in meningen worden hiermee benadrukt en het wordt steeds lastiger om deze verschillen te overbruggen. Er ontstaat een eenzijdig beeld, terwijl de werkelijkheid genuanceerder is.
Dat vraagt vaardigheden om (nieuws)berichten op waarde te schatten én om een open gesprek met elkaar te blijven voeren. In onderstaand artikel geeft Ilayda – projectleider bij Under Pressure – tips om polarisatie in gesprekken tegen te gaan.
Wij merken dat jongeren steeds vaker gefrustreerd raken door mainstream mediaberichtgeving; ze hebben het gevoel hierin niet of negatief gerepresenteerd te worden. Jongeren raken daardoor passief of haken af. Anderen volgen steeds meer alternatieve nieuwsbronnen, omdat die beter aansluiten bij hun leefwereld of wereldbeeld. En weer anderen verliezen het vertrouwen in traditionele media of noemen álle mainstream media fake news; zonder dat zij begrijpen wat dit precies inhoudt. Laat staan het weten te herkennen. Een gebrek aan weerbaarheid tegen desinformatie, complottheorieën en nepnieuws zet daarmee democratische waarden als persvrijheid onder druk en draagt bij aan een afnemend vertrouwen in democratische instituties.
De afnemende betrokkenheid van jongeren bij de journalistiek onderzochten we eerder met een serie jongerendialogen in opdracht van Netwerk Mediawijsheid voor DichterBijNieuws. Op deze pagina kun je hier meer over lezen en het rapport met de belangrijkste aanbevelingen downloaden.
Om de weerbaarheid van jongeren tegen desinformatie en eenzijdige meningsvorming te vergroten, ontwikkelden we samen met TILT: Under Pressure. Dit lesprogramma combineert twee innovatieve, getoetste methoden: peer education en gamification.
Peer educators, jonge rolmodellen, gaan tijdens de drie lessen met leerlingen en studenten in gesprek over hun eigen mediagedrag, de gevaren van (het verspreiden van) desinformatie, en het belang van democratische waarden. Daarbij zetten zij hun eigen ervaringen in: omgaan met familieleden die in complottheorieën geloven, frustratie met traditionele media, en soms zelfs (online) radicalisering. Dankzij hun gedeelde leefwereld maken de peer educators de complexe thematiek bespreekbaar.
Om desinformatie te kunnen weerstaan, moeten jongeren in staat worden gesteld misleidende berichten te herkennen. Daarom spelen deelnemers ook de Under Pressure game, ontwikkeld door TILT. Spelenderwijs doorlopen jongeren daarin het proces van één schijnbaar onschuldig bericht naar het beheren van een maatschappij-ontwrichtende nepnieuwscampagne met zoveel mogelijk volgers. Het spel is gebaseerd op de inoculatietheorie: uit onderzoek van de University of Cambridge blijkt dat de game spelers een psychologisch ‘vaccin’ geeft tegen desinformatie door hen zelf in de schoenen te laten staan van iemand die nepnieuws maakt en online verspreidt. Zo kunnen jongeren nepnieuws na Under Pressure beter herkennen én wegklikken!
"*" geeft vereiste velden aan
